Mimo tego, że aspekt praktyczny farmakologii leków prokognitywnych jest bardzo ważny, nie jest to aspekt jedyny. Badania nad lekami wspomagającymi pamięć są również dokonywane z powodów poznawczych. Różne leki można stosować po to, aby dowiedzieć się, w jaki sposób pamięć tworzy się w mózgu, i wówczas manipulacji lekami dokonuje się po to, aby poznać maszynerię neuronalną zaangażowaną w tworzenie pamięci. Głównie chodzi w tych badaniach o poznanie udziału różnego rodzaju systemów sygnalizacyjnych (neuroprzekaźnikowych) i procesów biochemicznych zachodzących w komórce nerwowej w trakcie tworzenia śladu pamięciowego. Leki można też stosować jako narzędzia dla poznania zasad strukturalnych pamięci, aby poznać związki pamięci z innymi funkcjami mózgu i zdobyć wiedzę o naturze i organizacji systemów znajdujących się w mózgu a biorących udział w tworzeniu się, rozwoju i ekspresji pamięci. Badania takie pozwoliły nam na zdobycie pewnej wiedzy o czynnikach warunkujących tworzenie i działanie pamięci, a ta wiedza z kolei można mieć nadzieję przyczyni się do postępu w wynajdywaniu nowych leków prokognitywnych.
